KickIt 5! | Κώστας Σαββόπουλος

Φτάσαμε στην εποχή του χρόνου, η οποία ενδείκνυται για να κάνουμε τον απολογισμό του έτους, αλλά συγχρόνως και να θέτουμε νέους στόχους. Στο πλαίσιο αυτό και λίγες μέρες μετά τον ερχομό του 2023, ο υπογράφων ξεχώρισε μερικά από τα... highlights της σκηνής για το 2022 και ένα από αυτά δεν θα μπορούσε να μην είναι το βιβλίο "I Still love H.E.R.: Τι μου έμαθε για τον σεξισμό και την αρρενωπότητα η ραπ" του Κώστα Σαββόπουλου από τις εκδόσεις "red n’ noir".

Η μεταπτυχιακή διατριβή του Κώστα Σαββόπουλου στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου αποτέλεσε την βάση για την έκδοση του "I Still love H.E.R.: Τι μου έμαθε για τον σεξισμό και την αρρενωπότητα η ραπ". Το έναυσμα, όμως, για αυτό το εγχείρημα, όπως θα καταλαβαίνετε και από το επηρεασμένο από το τραγούδι του Common, "I Used to Love H.E.R.", τίτλο του βιβλίου, είχε δοθεί από την αγάπη του συγγραφέα για την rap και κατ΄ επέκταση για την Hip Hop κουλτούρα.

To KickIt είχε την ευκαιρία και τιμή να συνομιλήσει με τον Κώστα Σαββόπουλο για το έργο του, το οποίο ανοίγει - τουλάχιστον όσον αφορά την εγχώρια σκηνή - μία εποικοδομητική συζήτηση για κάποιες από τις... παθογένειες της rap, αλλά συγχρόνως ερευνά και τις γενικότερες σχέσεις ομάδων και κοινωνικών υποσυνόλων, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως τα έσοδα από τα συγγραφικά δικαιώματα θα διατεθούν στον Σύλλογο Πολιτισμού «Παύλος Killah P Φύσσας».

Ας ξεκινήσουμε, παραφράζοντας λίγο τον τίτλο του βιβλίου. Τι σε κάνει να αγαπάς ακόμα την κουλτούρα; Επίσης, έλαβες κάποια μηνύματα για το αν έχει αλλάξει κάτι προς το καλύτερο ως προς τα ζητήματα που θίγονται στο βιβλίο σου μετά την έκδοσή του

«Μου αρέσει γιατί είναι το είδος που έχει πιάσει πιο καλά τον σφυγμό της κοινωνίας. Έχει ένα βάθος που ακόμα ξεδιπλώνεται. Στην Ελλάδα ακόμα δεν έχει γίνει ευρέως αυτό το... unpacking της ιστορικότητας της κουλτούρας. Νομίζω πως τώρα κάπως γίνεται και κόσμος σκέφτεται τι έγινε πριν από δέκα, είκοσι χρόνια, τριάντα και αρχίζει να τα καταγράφει. Πιστεύω πως και κοινωνικά είναι το είδος που έχει να δώσει τα περισσότερα. Έχει τη μεγαλύτερη σύνδεση. Δεν είναι τυχαίο πως στις περισσότερες χώρες της Δύσης με το που ξεσπά κάποια κρίση ή αναταραχή, το πρώτο πράγμα που πάει προς τα εκεί, είναι η rap φάση, είτε η πιο mainstream, είτε η πιο underground, είτε η πιο πολιτικοποιημένη, είτε η πιο diy. Δεν έχει σημασία ποια μορφή της. Τα τελευταία πολλά χρόνια, από το 2008 και έπειτα, η rap σκηνή, κουλτούρα, αισθητική και νοοτροπία πηγαίνουν πρώτες κοντά σε αυτό το συμβάν ή στην έκρηξη. Επίσης, είναι το μόνο είδος που παράγει ασταμάτητα. Οι καλλιτέχνες κυκλοφορούν πράγματα συνεχώς. Ο ρυθμός είναι γρήγορος και μεγαλύτερος από άλλα είδη μουσικής. Έχεις συνέχεια πράγματα να ακούσεις και να περιμένεις.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σου, δεν έχει περάσει πάρα πολύς καιρός από την έκδοση του βιβλίου. Η αλήθεια είναι πως δεν έλαβα κάποια μηνύματα (σ.σ. γέλια). Οπότε δεν ξέρω. Αν έχει αλλάξει κάτι στην σκηνή ή στην κοινότητα, σίγουρα δεν έχει να κάνει με το βιβλίο, αλλά έχει σχέση με το κομμάτι των καταγγελιών που έγιναν πριν από λίγα χρόνια. Δηλαδή την αντίστοιχη φάση "#metοο". Νομίζω πως εκεί οφείλεται η μεγαλύτερη αλλαγή».

Χωρίς να θέλω να κάνω spoiler έχω την εντύπωση πως η έρευνά σου, ναι μεν μπορεί να εστιάζεται στην rap κοινότητα, αλλά αφορά γενικότερα την κοινωνία και τις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές;

«Σίγουρα, γιατί ούτως ή άλλως το βιβλίο έχει την... αντίληψη πως η rap και η Hip Hop κουλτούρα απορρέουν από την κοινωνία. Επομένως, φέρει τις αντιθέσεις και τις παθογένειες που έχουν όλα τα υπόλοιπα πράγματα μέσα στην κοινωνία. Οπότε μια κριτική ή κουβέντα που γίνεται στο rap ή έχοντας αφορμή αυτό, είναι και μία κουβέντα που ευρύτερα αφορά σίγουρα την κοινωνία. Βέβαια, ισχύει και το αντίστροφο. Όπως π.χ. μια κουβέντα που γίνεται για ένα κοινωνικό ζήτημα, όπως ο σεξισμός και η αρρενωπότητα σε κοινωνικό επίπεδο, αφορά επιμέρους και κουλτούρες, όπως είναι η rap και το Hip Hop. Πιστεύω πως αυτά σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό αλληλοτροφοδοτούνται».

Photo credits: Γιώργος Σχοινάς

Αν έπρεπε να επιλέξεις ανάμεσα σε έναν MC, ένα παιδί από το κοινό και κάποιον που δεν έχει σχέση με την Hip Hop κουλτούρα, ποιος θα ήθελε να διαβάσει το βιβλίο σου;

«Η αλήθεια είναι πως θα ήθελα να το διαβάσουν και οι τρεις για διαφορετικούς λόγους, όμως, λόγους κι έχοντας άλλο πράγμα στο κεφάλι μου για την κάθε περίπτωση. Όταν έγραφα το βιβλίο, είχα και τους τρεις στο μυαλό μου. Το θέμα του βιβλίου είναι η rap, αλλά σκεφτόμουν πώς θα μπορούσε να είναι ενδιαφέρον και για έναν rap fan; Ήθελα να περιλαμβάνει trivial, ιστορία, μουσική και στίχους. Ήθελα να μπορεί, όμως, να το κατανοήσει και ένας άνθρωπος που ούτε rap ακούει, ούτε είναι εξοικειωμένος με κάποιες θεωρίες που αναφέρονται σε αυτό. Αν έπρεπε, όμως, να διαλέξω, μάλλον θα διάλεγα κάποιον ακροατή. Στην τελική, εκεί εντοπίζω τον εαυτό μου κι εγώ. Θεωρώ πως είμαι ακροατής, συμμετέχω στο κοινό και όχι σε κάτι άλλο. Νομίζω πως με ενδιαφέρει η οπτική των fans, το πώς φαίνεται δηλαδή στον κόσμο που ακούει και του αρέσει η rap: "ήταν ένα καλό πράγμα, ένα καλό βιβλίο";».

Λείπει η βιβλιογραφία που να σχετίζεται με το Hip Hop;

«Λείπει πάρα πολύ. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που το συνάντησα και όταν έγραφα. Δεν μπορούσα να βρω κάτι καταχωρημένο εκτός λίγες εξαιρέσεις. Ακόμα και τώρα που δεν είμαστε στην δεκαετία του 1990, συμπεριλαμβανομένου και του δικού μου βιβλίου, νομίζω πως υπάρχουν μόλις τέσσερις εκδόσεις που αφορούν το rap γενικώς. Επομένως, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κενό μεταξύ ανάμεσα στο rap και στον γραπτό λόγο. Ο γραπτός λόγος μπορεί να είναι οτιδήποτε. Μπορεί να είναι πεζογραφία ή μυθιστορήματα επηρεασμένα από την rap κουλτούρα και αισθητική. Μπορεί να είναι μελέτες. Μπορεί να είναι οτιδήποτε. Αν κάπου συνέβαλα - νομίζω πως η συζήτηση για το κομμάτι του σεξισμού, θα γινόταν χωρίς να είμαι εγώ στη μέση - είναι στο να γίνει ένα πρώτο βήμα για το αν κάποιος θέλει να διαβάσει λίγα πράγματα ιστορικά, κριτικά ή να πάρει μια ιδέα από την αμερικάνικη βιβλιογραφία που είναι αρκετά πλούσια. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να γίνει έναυσμα, ώστε κάποιος άλλος, κάποια άλλη να γράψει κάτι δικό της».

Photo credits: Γιώργος Σχοινάς

Θα ήθελες να μας προτείνεις πέντε βιβλία σχετικά με το Hip Hop;

«Βέβαια, απλά υπάρχει το πρόβλημα ότι τα τέσσερα δεν έχουν μεταφραστεί. Το ένα είναι το "Bring the Noise" που αποτελεί μία συλλογή κειμένων. Δεν είναι πρωτογενής δουλειά, αλλά είναι μεταφράσεις και συρραφές κειμένων. Είναι καλό να του ρίξει κάποιος μια ματιά, καθώς έχει πράγματα να δώσει.

Εμένα μου άρεσε πάρα πολύ το πρώτο βιβλίο της Tricia Rose, το "Black Noise: Rap Music and Black Culture in Contemporary America". Κυκλοφόρησε το 1994 κι εξετάζει την rap σκηνή στις απαρχές της. Πιάνει όλη την παλιοφρουρά, όπως τους Public Enemy, τους NWA κ.α. Κάνει μία πάρα πολύ καλή κι ενδιαφέρουσα ανάλυση γύρω από τον ρατσισμό, την καταστολή και το πώς εμπλέκονται με το rap και τις συνθήκες που παράγονται. Μου είχε ανοίξει τα μάτια.

Επίσης, ένα βιβλίο που μου άρεσε πάρα πολύ και το αναφέρω και συχνά στο δικό μου, είναι το "That's the Joint!: The Hip-Hop Studies Reader". Είναι σχετικά παλιό, υπήρξαν κάποιες επανεκδόσεις, αλλά πρώτη φορά είχε κυκλοφορήσει στις αρχές του 2000 (σ.σ. 2004). Είναι μία συλλογή από διάφορους αναλυτές και μελετητές της Hip Hop κουλτούρας γενικότερα. Δεν αφορά μόνο το rap, αλλά βάζει μέσα και τα τέσσερα στοιχεία. Είναι και αυτό ένα βιβλίο με πολύ μεγάλο όγκο πληροφοριών.

Το "The Big Payback: The History of the Business of Hip-Hop" μου είχε αρέσει πάρα πολύ. Είναι του Dan Charnas. Είναι κατά κάποιο τρόπο η ιστορία της business πλευράς του Hip Hop και βιογραφικό. Εξετάζει τις ιστορίες για το πώς φτιάχτηκε η Def Jam, πώς γνωρίστηκαν οι Rick Rubin and Russell Simmons (σ.σ. ιδρυτές της Def Jam), τι έγινε με τον Jay Z και τον P. Diddy, πώς φτιάχτηκαν καριέρες ή και πώς ξεκίνησαν όλοι από το World Star Hip Hop κλπ. O Dan Charnas δούλευε στο "The Source" και περιγράφει το πώς από μία φοιτητική εφημερίδα που έφτιαξαν σε ένα δωμάτιο τρεις τύποι, εξελίχθηκε σε ένα κολοσσό για τα rap media. Έχει κι αυτό να δώσει καμπόσο.

To πέμπτο είναι το "Prophets of the Hood: Politics and Poetics in Hip Hop" που εκδόθηκε το 2004 που είναι κάτι αντίστοιχο με αυτό που επιχείρησα να κάνω εγώ. Έχει πολλές επιρροές, το οποίο κατά κάποιο τρόπο είναι μία ανάλυση της Hip Hop κουλτούρας, της rap φάσης και αισθητικής μέσα από άλλες οπτικές γωνίες, όπως αυτής της ποίησης ή της γραμματικής. Ως έργο είναι κάπως πιο επιστημονικό, αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ HipHopικό. Φαίνεται πως η συγγραφέας, η Imani Perry, είναι πολύ fan της rap.

Αυτά τα πέντε βιβλία προτείνω. Είναι ογκώδη έργα. Περιέχουν πολλές παραπομπές και πηγές, ώστε ο κόσμος να βρει και άλλα πράγματα να ψάξει, να ακούσει και να διαβάσει».

I STILL LOVE H.E.R.: ΤΙ ΜΟΥ ΕΜΑΘΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΕΞΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΡΕΝΩΠΟΤΗΤΑ Η ΡΑΠ

Κώστας Σαββόπουλος: Instagram - Facebook

Photo credits: Γιώργος Σχοινάς

Επεξεργασία κεντρικής φωτογραφίας: Austinmod