Η «Μαύρη Κληρονομιά» Της Αμερικής

Ο νόμος του Jim Crow για τα κέντρα διασκέδασης έλεγε ότι:

“Ιδιοκτήτες που λειτουργούν έναν δημόσιο χώρο, θέατρο, όπερα ή κινηματογράφο υποχρεούνται να διαχωρίσουν τις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν οι λευκοί και οι έγχρωμοι πολίτες”.

2 Ιανουαρίου 1884. Γεννιέται σε μια φάρμα στο Ιλλινόις ο Oscar Micheaux. Aφροαμερικάνος. Έχει δώδεκα αδέλφια και οι γονείς του είναι απο οικογένειες σκλάβων. Στα 34 του χρόνια γράφει και εκδίδει ανώνυμα το αυτοβιογραφικό βιβλίο “The homesteader”. Μια κινηματογραφική εταιρία ζητάει τα δικαιώματα άλλα λόγω καλλιτεχνικών διαφορών ο Oscar αποφάσιζει να φτιάξει την δική του εταιρία και να σκηνοθετήσει ο ίδιος. Να κάνει το πρώτο πραγματικό Race film.

Race films είναι ταινίες με αφροαμερικάνους πρωταγωνιστές που απευθύνονται στο αντίστοιχο κοινό. Η Γαλλίδα Alice Guy που θεωρείται η άγνωστη μητέρα του αφηγηματικού κινηματογράφου,του κινηματογραφικού ήχου και των ειδικών εφέ ,σκηνοθετεί το 1912 το αποκλειστικά για αφροαμερικάνους φίλμ ,“A fool and his money”.

Η πρώτη εταιρία που ασχολείται αποκλειστικά με race films είναι η Ebony Film Company η οποία όμως ανήκει σε λευκούς χρηματοδότες. Η πρώτη εταιρία με αφροαμερικάνικη διοίκηση είναι η Lincoln Motion Picture Company που λειτουργεί απο το 1916 μέχρι το 1921. Οι σκηνοθέτες της είναι επίσης λευκοί.

Η πρώτη ταινία με παραγωγό, σκηνοθέτη και ηθοποιούς αφροαμερικάνους είναι το “Homesteader” του Oscar Micheaux και το 1918 βγαίνει στις κινηματογραφικές αίθουσες.

19 Μαρτίου 1894.Γεννιέται η Jackie Mabley στην Βόρεια Καρολίνα. Αφροαμερικάνα. Έχει 15 αδέλφια.Ο πατέρας της σκοτώνεται από φωτιά σε εργατικό ατύχημα. Η μητέρα της πλακώνεται από ένα φορτηγό ενώ επιστρέφει από την εκκλησία την μέρα των Χριστουγέννων. Πριν κλείσει τα 14 της χρόνια η Jackie έχει βιαστεί δύο φορές και έχει ήδη δύο παιδιά που τα έχει δώσει για υιοθεσία. Αποφασίζει να δραπετεύσει από τις μνήμες της Καρολίνα ακολουθώντας έναν περιοδεύοντα θίασο. Μαθαίνει τραγούδι και χορό.Από εκείνη την στιγμή και μετά όλοι την φωνάζουνε “Moms” και σύντομα γίνεται η βασική πρωταγωνίστρια των race films ξεχωρίζοντας για το ιδιότυπο χιούμορ της.

Στις πρώτες αμερικάνικες βωβές ταινίες οι μειονότητες ερμηνεύονται κυρίως από λευκούς ηθοποιούς που φοράνε το λεγόμενο μακιγιάζ “blackface”. Οι Λατίνοι παίζουν πάντα τους ληστές, οι Ασιάτες έχουν τα πλυντήρια και οι Αφροαμερικάνοι είναι οι χαζοί υπηρέτες. Ο τρόπος που παρουσιάζονται οι χαρακτήρες είναι τρομερά προσβλητικός αν λάβει κανείς υπόψη και τους τίτλους των ταινιών “Nigger in the Woodpile” και “The wooing and wedding of a coon”.Τα race films γεννιούνται ως αντίδραση σε αυτή την προσβολή.

Μέχρι το 1929 υπάρχουν 1100 κινηματογράφοι στην Αμερική με Αφροαμερικάνους ιδιοκτήτες και εργαζόμενους. Μικρές αίθουσες χωμένες στα ιδιότυπα γκέτο της κάθε πόλης. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες κανονικές αίθουσες σε περιοχές των λευκών που παίζουν race films σε μεταμεσονύχτιες προβολές. Η ιστορία καταγράφει αυτές τις προβολές ως midnight ramble.

9 Απριλιου 1898. O Paul Robeson γεννιέται στο Πρινστον. Αφροαμερικάνος. Έχει τέσσερα αδέλφια. Η μητέρα του που είναι σχεδόν τυφλή πεθαίνει σε μια πυρκαγιά. Ο πατέρας του είναι ιερέας. O Paul αριστεύει στο πανεπιστήμιο και γίνεται ένας από τους καλύτερους παίκτες του φούτμπολ. Αποφασίζει να τα παρατήσει και να πάει με την γυναίκα του στο Λονδίνο. Εκεί αναγνωρίζεται ως ένας από τους καλύτερους θεατρικούς ηθοποιούς γράφοντας ιστορία με την ερμηνεία του στον “Οθέλλο”. Γυρνώντας στην Αμερική πρωταγωνιστεί στο φιλμ “Body and Soul” σε σκηνοθεσία του Oscar Micheaux.

10 Ιουνίου 1895. Η Hattie McDaniel γεννιέται στο Κάνσας. Αφροαμερικάνα. Έχει δώδεκα αδέλφια και η οικογένεια της είναι σκλάβοι. Γίνεται η πρώτη Αφροαμερικάνα τραγουδίστρια που ακούγεται στο αμερικάνικο ραδιόφωνο και από το 1932 καταφέρνει να μπει στο κινηματογραφικό κύκλωμα παίζοντας κυρίως ρόλους υπηρετριών. Μέλη της αφροαμερικάνικης κοινότητας την κατακρίνουν για τις επιλογές της, υποστηρίζοντας 'οτι επιβεβαιώνει στους λευκούς τον υποτακτικό ρόλο της φυλής τους.

Η δεύτερη ταινία του Oscar Micheaux λέγεται “Within our gates” και είναι ίσως το σημαντικότερο φιλμ του είδους. Γυρίζεται το 1920 ως απάντηση στο ρατσιστικό έπος του D.W.Griffith ,“Birth of a nation”, άλλωστε και ο τίτλος της ταινίας είναι ξεσηκωμένος από έναν μεσότιτλο της ταινίας του Griffith. Στην ταινία του Micheaux υπάρχουν λιντσαρίσματα και βιασμοί αφροαμερικάνων και μια πολύ σοκαριστική ηθικά στιγμή που η πρωταγωνίστρια μαθαίνει ότι πραγματικός πατέρας της είναι ο λευκός αφέντης της. Η ταινία ξεσηκώνει μεγάλο σκάνδαλο.Πολλές πόλεις αρνούνται να την προβάλλουν φοβούμενοι αντιδράσεις και επεισόδια. Και ο Oscar δεν είναι ο μόνος που προκαλεί.

Η Jackie “Moms” Mabley παραδέχεται δημόσια στα 27 της ότι είναι λεσβία.Στις ταινίες που εμφανίζεται προτιμάει να ντύνεται με αντρικά ρούχα και σιγά σιγά γίνεται πασίγνωστη για το λεσβιακού περιεχομένου stand up comedy της .

Ο Paul Robeson παρατάει τον κινηματογράφο ενοχλημένος από τους σχηματικούς χαρακτήρες που του προτείνουν και αποφασίζει να ασχοληθεί με την πολιτική. Το 1934 πάει στην Μόσχα καλεσμένος του Sergei Eisenstein. Εκεί είναι η πρώτη φορά που δεν νιώθει να τον αντιμετωπίζουν ρατσιστικά. Αυτό τον οδηγεί να στείλει τον γιο του στην Σοβιετική Ένωση για να τελειώσει το σχολείο προσπαθώντας να τον προστατεύσει από την αμερικάνικη νοοτροπία. Στην συνέχεια περνάει από τον ισπανικό εμφύλιο, βοηθάει την Ινδία στην απελευθέρωση της και μετά το λιντσάρισμα τεσσάρων Αφροαμερικάνων στην Αμερική συναντιέται με τον πρόεδρο Harry Truman και του λέει ότι αν δεν περάσει νόμο ίσων δικαιωμάτων η φυλή του θα αρχίσει να αμύνεται .Στην συνέχεια αρνείται να συνεργαστεί με την αντικομμουνιστική επιτροπή του McCarthy και συνέχιζει τις στενές σχέσεις με τους πολιτικούς της Σοβιετικής Ένωσης.

To 1939 ο ανταγωνισμός για το ποια θα ερμηνεύσει τον χαρακτήρα της υπηρέτριας στο “Gone with the wind” είναι τεράστιος. Η Eleanor Roosevelt στέλνει γράμμα στους παραγωγούς και ζητάει να παίξει η δική της υπηρέτρια. Ο ρόλος όμως πάει τελικά στην Hattie McDaniel η οποία καταφέρνει να φτιάξει έναν από τους πιο αξιομνημόνευτους χαρακτήρες στην κινηματογραφική ιστορία. Η πρεμιέρα της ταινίας γίνεται στην Ατλάντα τον Δεκέμβριο. Όλοι οι Αφροαμερικάνοι ηθοποιοί της ταινίας, μαζί και η συμπρωταγωνίστρια Hattie, ενημερώνονται από την παραγωγή ότι δεν τους επιτρέπεται να παρευρεθούν στην πρεμιέρα και ότι δεν θα αναφέρονται τα ονόματα τους στις διαφημίσεις της ταινίας. H Hattie γίνεται η πρώτη Αφροαμερικάνα ηθοποιός που κερδίζει το Οσκαρ. Η απονομή των Οσκαρ γίνεται τον Φεβρουάριο του 1940 και η Hattie με τον συνοδό της κάθονται σε ένα τραπέζι για δύο γιατί τους απαγορεύεται να κάτσουν με τους υπόλοιπους συνεργάτες της ταινίας.

Από το 1915 μέχρι το 1950 γυρίζονται περίπου 500 race films. Από αυτά σώζονται μόλις τα 100. Μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να συζητιέται η ιστορική σημασία τους με την είσοδο κάποιον ταινιών στην συλλογή του National Film Registry. Ταινίες σαν το “The blood of Jesus” και το “The scar of shame” αναγνωρίζονται πια ως εθνικοί θησαυροί της Αμερικής.

Ο Oscar Micheaux αποκτάει το παρατσούκλι “ο πρύτανης των μαύρων ταινιών” και πια θεωρείται ο πρώτος Αμερικάνος ανεξάρτητος κινηματογραφιστής.Πεθαίνει το 1951 και η ταφόπλακα του γράφει ένας άντρας μπροστά από την εποχή του”. Το 2010 το πρόσωπο του μπαίνει στο γραμματόσημο των 44 σέντς ,όσες και οι ταινίες που έκανε.

Η Jackie “Moms” Mabley αποκτάει το παρατσούκλι “η πιο αστεία γυναίκα στον κόσμο”. Πεθαίνει το 1975 στην Νέα Υόρκη.Την τιμάει η Whoopi Goldberg με ένα ντοκιμαντέρ στο HBO.

Ο Paul Robeson κατάφερε να μάθει 20 διαφορετικές γλώσσες και να θεωρείται μια από τις σημαντικότερες φωνές του 20ου αιώνα.Πεθαίνει το 1976 στην Φιλαδέλφεια. Ανάμεσα σε αυτούς που σηκώνουν το φέρετρο του είναι ο Harry Belafonte. To 2001 το τραγούδι “Let Robeson sing” των Manic Street Preachers παίζεται στα ραδιόφωνα .Το 2004 το πρόσωπο του μπαίνει στο γραμματόσημο των 37 σέντς.

Η Hattie McDaniel πεθαίνει το 1952 ,μόνη, από καρκίνο του μαστού. Στην διαθήκη της ζητάει να ταφεί στο νεκροταφείο του Hollywood. Η διοίκηση του νεκροταφείου αρνείται λέγοντας ότι δεν επιτρέπεται να θάψουν εκεί μαύρους και έτσι η Hattie θάβεται στο νεκροταφείο του Rosedale .Το 1999 ο νέος ιδιοκτήτης του νεκροταφείου του Hollywood προτείνει στους κληρονόμους της Hattie να μεταφερθούν τα κόκκαλα της εκεί. Αυτοί αρνούνται. Το 2006 το πρόσωπο της μπαίνει στο γραμματόσημο των 39 σεντς.

Είναι η 29η είσοδος στην σειρά “Μαύρη κληρονομιά” του Ταχυδρομείου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

*Ευχαριστούμε τον The Boy (Aλέξανδρο Βούλγαρη), σκηνοθέτη και ηθοποιό, για την παραχώρηση αυτού του αφιερώματος.